Έρευνα Συλλόγου Ρευματοπαθών Κρήτης: «Τι γνωρίζουμε σήμερα για τα βιο-ομοειδή φάρμακα»

Πριν μερικά χρόνια, και με αφορμή την είσοδο των βιο-ομοειδών στον χώρο της ρευματολογίας και το μεγάλο κενό ενημέρωσης που είχε διαπιστωθεί, ο Σύλλογος Ρευματοπαθών Κρήτης πραγματοποίησε εσπερίδα-εργαστήριο σχετικά με τα βιο-ομοειδή. Στόχος μας τότε ήταν η καταγραφή των αναγκών αλλά και των κενών στην ενημέρωση των ασθενών με στόχο τη συμμετοχή τους στην επιλογή της θεραπείας τους και επομένως στην κατανόηση των προτεινόμενων από τον θεράποντα ιατρό επιλογών. Στο πλαίσιο αυτό ο Σ.Ρ.Κ. προχώρησε στη συμπλήρωση ερωτηματολογίου που αφορούσε τη γνώση των ασθενών γύρω από τα βιο-ομοειδή και τους πιθανούς προβληματισμούς τους.

Πέντε χρόνια μετά μας δόθηκε η ευκαιρία, και με τη στήριξη των εταιριών ΒΙΑΝΕΞ KAI NOVARTIS, να διερευνήσουμε το επίπεδο γνώσης των ασθενών γύρω από το ίδιο ζήτημα και την πιθανή αλλαγή των προβληματισμών τους. Διακινήθηκε  αντίστοιχο ερωτηματολόγιο σε συνολικά 150 ρευματοπαθείς στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης, τους μήνες Οκτώβριο-Δεκέμβριο 2021 (αρχικά στοχεύαμε να ολοκληρωθεί τον Νοέμβριο του 2021, αλλά οι συνθήκες και η δυσκολία προσέγγισης όσων ρευματοπαθών δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, μας ανάγκασαν να παρατείνουμε την περίοδο διενέργειας).

Συνολικά συμπληρώθηκαν 100 ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια και 50 σε έντυπη μορφή στον χώρο του γραφείου του Σ.Ρ.Κ., Κόσμων 6, στο Ηράκλειο Κρήτης. Η αναλογία των νοσημάτων έχει ως εξής:

45% Ρευματοειδής αρθρίτιδα

22% Αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα

11% ψωριασική αρθρίτιδα

9% ΣΕΛ

9% Ινομυαλγία

3% Άλλο

Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων ήταν τα 54 έτη (min: 23, max:84)

Ένα μεγάλο ποσοστό των συμμετεχόντων είναι υπό θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες (72%), το 17% δεν έχει λάβει ποτέ βιολογικό παράγοντα, το 6% λάμβανε στο παρελθόν αλλά διέκοψε λόγω μη αποτελεσματικότητας, ενώ το 6% διέκοψε λόγω παρενεργειών.

Το βασικό αντικείμενο του ερωτηματολογίου, τα βιο-ομοειδή φάρμακα, ήταν γνωστό στην πλειοψηφία των ερωτουμένων (69%). Εντύπωση όμως προκαλεί ότι ακόμη και σήμερα οι ρευματοπαθείς σε μεγάλο ποσοστό δεν γνωρίζουν ότι τα βιο-ομοειδή δεν είναι γενόσημα φάρμακα.

Στο ερώτημα σχετικά με τους προβληματισμούς των ασθενών γύρω από τα βιο-ομοειδή, δείχνουν να είναι μοιρασμένοι ανάμεσα στις επιλογές που τους δόθηκαν, κυριαρχεί όμως ο προβληματισμός για την ασφάλειά τους (30 %). Παρατηρείται μια μεγάλη μερίδα που δεν έχει κανέναν προβληματισμό (28%). Το 26% ανησυχεί για το γεγονός ότι είναι παρόμοια κι όχι ταυτόσημα με τα πρωτότυπα, και τέλος η αποτελεσματικότητά τους προβληματίζει το 16%.

Όσον αφορά το ζήτημα του κόστους, φαίνεται ότι δεν προβληματίζει την πλειοψηφία (43%). Το 27% όμως πιστεύει ότι η μείωση του κόστους θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο των βιολογικών παραγόντων για περισσότερους ασθενείς.

Σχετικά με την ενημέρωση σχετικά με τα φάρμακα, το μεγαλύτερο ποσοστό πιστεύει πως πρέπει να ενημερώνονται συστηματικά οι ίδιοι οι ασθενείς (43%), οι σύλλογοι ασθενών πρέπει να ενημερώνονται και να έχουν άποψη στο θέμα (37%)

Για την πιθανότητα αλλαγής του βιολογικού τους παράγοντα σε κάποιο βιο-ομοειδές, απάντησαν:

41% Διαφωνούν απόλυτα

27% Το αποδέχονται εάν υπάρχει πρότερη ενημέρωση

14% Το αποδέχονται εάν το εγκρίνει ο θεράπων ιατρός

11% Το αποδέχονται εάν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα ότι η ανταλλαξιμότητα μπορεί να γίνει

6% Το αποδέχονται εάν το φάρμακο λαμβάνεται από φαρμακοποιό που γνωρίζουν και εμπιστεύονται

Αναφορικά με την εμπιστοσύνη του θεράποντα ιατρού που συνταγογραφεί το βιο-ομοειδές απάντησαν:

48% Κανένα πρόβλημα, θα νιώθω πολύ σίγουρος

29% Θα ανησυχώ αλλά θα το αποδεχτώ

19% Δεν ξέρω τι θα κάνω

4% εν θα το αποδεχτώ και θα το εκφράσω ανοιχτά

Για την περίπτωση υποκατάστασης του βιολογικού με κάποιο βιο-ομοειδές, απάντησαν:

71% Θα επιμείνω να μου χορηγηθεί το πρωτότυπο

14% Διαφωνώ αλλά δεν θα φέρω αντίρρηση

8% Θα το αποδεχτώ λόγω του χαμηλότερου κόστους

6% Θα το αποδεχτώ επειδή έχω πειστεί από τα επιστημονικά δεδομένα

Η ευκολία ή δυσκολία της διαδικασίας εκτέλεσης της συνταγής του βιολογικού παράγοντα (λαμβάνοντας υπ’ όψιν την πρόσβαση στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ, τον χρόνο αναμονής κτλ) διαμορφώθηκε ως εξής:

35% Σχετικά εύκολη

29% Εύκολη

24% Δύσκολη

6% Αρκετά δύσκολη

2% Πάρα πολύ δύσκολη

Η δυνατότητα της παράδοσης του βιολογικού παράγοντα στην οικία των ερωτηθέντων που κάνουν βιολογικό παράγοντα (αν προσφερόταν η δυνατότητα εκτέλεσης συνταγής από εξειδικευμένο προσωπικό και παράδοση στην οικία τους) αξιολογήθηκε ως εξής:

52% Πάρα πολύ σημαντική

26% Πολύ σημαντική

10% Αρκετά σημαντική

5% Λίγο σημαντικό

1% Καθόλου σημαντική

Σύγκριση αποτελεσμάτων με τα συμπεράσματα προηγούμενου ερωτηματολογίου με την ίδια θεματολογία (2017)

Από τη σύγκριση των δύο ερωτηματολογίων, αξίζει να σημειωθούν δύο σημεία: Οι προβληματισμοί των ασθενών απέναντι στα βιο-ομοειδή φάρμακα και η αντίληψή τους γύρω από το κόστος του φαρμάκου και την ανάλογη επιλογή.

Σχετικά με τους προβληματισμούς των ασθενών σημειώνονται οι παρακάτω μετατοπίσεις: Το 2017 ο συχνότερος προβληματισμός τους αφορούσε την αποτελεσματικότητα των βιο-ομοειδών, που στο νέο ερωτηματολόγιο έχει πέσει στο 16%, γεγονός που μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι τα επιστημονικά δεδομένα, αλλά και η εμπειρία τους από την χρήση των βιο ομοειδών, τους έχουν πείσει. Παράλληλα όμως, ο φόβος γύρω από την ασφάλειά τους έχει παραμείνει στα ίδια επίπεδα (και στα δύο ερωτηματολόγια βρίσκεται στο 30%), οπότε ακόμη κι αν πιστεύουν ότι λειτουργούν θετικά για το νόσημά τους, συνεχίζουν να ανησυχούν σχετικά με την ασφάλειά τους. Σχετικά με τις διαφορές τους από τα βιολογικά (όχι ταυτόσημα με τα πρωτότυπα), με μικρή ενίσχυση δείχνει να ανησυχεί τους ασθενείς, αφού το 19% του 2017 έχει ανεβεί στο 26%. Τέλος, περίπου στα ίδια επίπεδα δείχνει να παραμένει το ποσοστό των ασθενών που δεν τους προβληματίζει τίποτα σχετικά με τα βιο-ομοειδή (25% άνοδος σε 28%).

Κοινωνικο-οικονομικές προεκτάσεις θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι ασθενείς το ζήτημα του κόστους των θεραπειών. Ενώ στο ερωτηματολόγιο του 2017 το συντριπτικό 71% απάντησε ότι το κόστος της θεραπείας δεν θα πρέπει να είναι το πρώτο κριτήριο επιλογής θεραπείας, το ποσοστό στο νέο ερωτηματολόγιο πέφτει σχεδόν στα μισά (43%), καθώς ενισχύεται το ποσοστό αυτών που πιστεύουν ότι με το χαμηλότερο κόστος, θα αποκτήσουν πρόσβαση στις βιολογικές θεραπείες περισσότεροι ασθενείς. Στα ίδια επίπεδα κυμαίνεται το ποσοστό αυτών που βλέπουν θετικά την ενίσχυση των οικονομικών του ΕΣΥ, μέσω της μείωσης του κόστους των θεραπειών (19 % ~ 13%).