Συχνές Ερωτήσεις

Τα ρευματικά νοσήματα είναι συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα, που προσβάλλουν τους ιστούς του οργανισμού. Η αιτιολογία των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι ακόμη άγνωστη. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ διαφόρων παραγόντων (περιβαλλοντικών ή εξωγενών, γενετικού υποστρώματος των ασθενών, ορμονικών αλλά και ψυχικών) συμβάλλει στην ανάπτυξη και εκδήλωση των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Τα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα είναι τα εξής:

• Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος
• Σύνδρομο Sjogren
• Σκληρόδερμα
• Δερματομυοσίτιδα-Πολυμυοσίτιδα
• Μικτή νόσος του συνδετικού ιστού
• Αγγειίτιδες
• Φλεγμονώδεις Αρθρίτιδες

Τα ενοχλήματα που εμφανίζει ο κάθε ασθενής με Λύκο είναι διαφορετικά, ωστόσο υπάρχουν πρότυπα που επιτρέπουν την ακριβή διάγνωση. Οι εκδηλώσεις ποικίλλουν από ήπιες έως σοβαρές, που συχνά εμφανίζονται περιοδικά, κατά την πορεία της νόσου. Οι επώδυνες ή οιδηματώδεις αρθρώσεις, ο πυρετός και τα δερματικά εξανθήματα συνοδευόμενα από αίσθημα κακουχίας αποτελούν συνήθεις εκδηλώσεις του Λύκου. Χαρακτηριστικό δερματικό εξάνθημα μπορεί να εμφανιστεί γύρω από τη μύτη και τις παρειές- «εξάνθημα πεταλούδας». Είναι δυνατό να εμφανιστούν εξανθήματα στο πρόσωπο, στα αυτιά, στους βραχίονες, στους ώμους, στο θώρακα και στα χέρια.

Άλλα συμπτώματα και εκδηλώσεις του Λύκου είναι: τα θωρακικά άλγη, η αλωπεκία, η φωτοευαισθησία, η αναιμία και το φαινόμενο Raynaud (ωχρά ή κυανά δάχτυλα χεριών και ποδιών μετά από στρες ή από έκθεση στο ψύχος). Ορισμένοι ασθενείς παραπονιούνται για πονοκεφάλους, ναυτία και κατάθλιψη. Νέες εκδηλώσεις εμφανίζονται ακόμα και χρόνια μετά την αρχική διάγνωση, ενώ άλλες είναι δυνατό να εμφανιστούν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Σε ορισμένους ασθενείς με Λύκο προσβάλλεται ένα μόνο σύστημα του οργανισμού, όπως το δέρμα ή οι αρθρώσεις, ενώ σε άλλους η συμπτωματολογία οφείλεται σε προσβολή πολλών οργάνων. Η βαρύτητα προσβολής ενός συγκεκριμένου συστήματος ποικίλλει μεταξύ των ασθενών.

Από το Λύκο μπορεί να προσβληθούν οι νεφροί, οι πνεύμονες, το νευρικό σύστημα, τα αιμοφόρα αγγεία, το αιμοποιητικό σύστημα, η καρδιά.

Οι συνήθεις εκδηλώσεις του Λύκου είναι:

• Επώδυνες ή διογκωμένες αρθρώσεις και μυϊκός πόνος
• Πυρετός
• Εξανθήματα, συχνότερα στο πρόσωπο
• Θωρακικός πόνος κατά τη βαθιά εισπνοή
• Ασυνήθης τριχόπτωση (αλωπεκία)
• Φωτοευαισθησία (πυρετός, κακουχία, εξανθήματα μετά από έκθεση στον ήλιο)
• Ωχρά ή κυανά δάχτυλα χεριών ή ποδιών μετά από στρες η έκθεση στο ψύχος (φαινόμενο Raynaud)
• Οιδήματα στα κάτω άκρα ή γύρω από τους οφθαλμούς
• Εύκολη κόπωση

παιδιών, εάν αυτά δεν έχουν συμπτώματα.

Θα εμφανίσετε συμπτώματα που είχατε και στο παρελθόν (αν και μερικές φορές εμφανίζονται και κάποια νέα συμπτώματα).

Μερικά από αυτά είναι:

• Πυρετός. Θερμοκρασία πάνω από 37.5 °C που διαρκεί πάνω από 5-7 ημέρες
• Πόνος και οίδημα των αρθρώσεων
• Επιδείνωση του αισθήματος κόπωσης
• Δερματικά εξανθήματα
• Πληγές στο στόμα και στη μύτη

Μολονότι η κύηση στο Λύκο θεωρείται υψηλού κινδύνου, οι περισσότερες γυναίκες με Λύκο φτάνουν στον τοκετό με ασφάλεια. Όμως, οι αποβολές στις γυναίκες με Λύκο είναι πιο συχνές από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Η εγκυμοσύνη θα πρέπει να σχεδιαστεί από πριν κατάλληλα. Στην ιδανικότερη περίπτωση η γυναίκα δε θα πρέπει να έχει σημεία ή συμπτώματα της νόσου και να έχει διακόψει τη λήψη ορισμένων φαρμάκων πριν μείνει έγκυος.

Σε ορισμένες ασθενείς κατά τη διάρκεια της κύησης ή αμέσως μετά, κατά τη λοχεία, ίσως παρατηρηθεί ήπια έξαρση της νόσου. Οι έγκυες γυναίκες που πάσχουν από Λύκο, ειδικά όσες λαμβάνουν κορτικοστεροειδή, είναι περισσότερο πιθανό να εμφανίσουν υπέρταση ή διαβήτη κύησης και νεφρικές διαταραχές. Τακτική φροντίδα και καλή διατροφή, κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι απαραίτητες. Επιπλέον, συνιστάται να είναι προγραμματισμένη η δυνατότητα ταχείας πρόσβασης σε μονάδα νεογνών κατά την ώρα του τοκετού, σε περίπτωση που αυτό χρειαστεί. Το 25% περίπου (1 στα 4) των νεογνών, γυναικών με Λύκο, γεννιούνται πρόωρα, χωρίς όμως να πάσχουν από γενετικές ανωμαλίες.

Ο συνδετικός ιστός περιλαμβάνει αρθρώσεις, τένοντες, συνδέσμους, χόνδρους, μύες και δέρμα. Υπάρχει πλήθος νοσημάτων του συνδετικού ιστού: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, Λύκος, Σκληρόδερμα, σύνδρομο Sjogren, φαινόμενο Raynaud, Αγγειίτιδα, Πολυομυοσίτιδα, Δερματομυοσίτιδα και άλλα. Στις περισσότερες περιπτώσεις των νοσημάτων αυτών παρατηρούνται αντιπυρηνικά αντισώματα στον ορό. Όμως, θετικά ΑΝΑ μπορεί να υπάρχουν και σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα που δε σχετίζονται με νόσημα του συνδετικού ιστού, όπως είναι π.χ. η θυρεοειδίτιδα, λοιμώξεις κλπ. Η παρουσία των ΑΝΑ δεν προϋποθέτει πάντα την ύπαρξη νόσου, αφού τα αντισώματα αυτά μπορεί, επίσης, να βρεθούν και σε υγιή άτομα, ειδικά σε ηλικιωμένους. Είναι δυνατόν ένας ασθενής να εμφανίζει εκδηλώσεις που δεν είναι αρκετές για να καθορίσουν την τελική διάγνωση ενός εκ των παραπάνω νοσημάτων. Στην περίπτωση αυτή, θεωρούμε ότι ο ασθενής πάσχει από ένα αυτοάνοσο νόσημα του συνδετικού ιστού.

Πριν από χρόνια δεν επιτρεπόταν οι γυναίκες με Λύκο να αποκτήσουν παιδιά, Σήμερα, η πρόοδος που έχει σημειωθεί τόσο στη διάγνωση, όσο και στη θεραπεία του Λύκου σπάνια στερεί από την ασθενή τη δυνατότητα εγκυμοσύνης. Έτσι, εκτός από τις περιπτώσεις όπου υπάρχει μέτρια ή σοβαρή προσβολή οργάνων ή το άτομο είναι υποχρεωμένο μα λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά/ανοσοτροποποιητικά φάρμακα, τα οποία θα έθεταν τη μητέρα σε κίνδυνο, δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος που να μην επιτρέψει σε μιαν ασθενή με Λύκο να μείνει έγκυος. Πάντως, πρέπει να γνωρίζετε ότι υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος έξαρσης της νόσου κατά την κύηση και τρεις έως τέσσερις εβδομάδες μετά τον τοκετό. Έτσι, όλες οι γυναίκες με Λύκο, που είναι έγκυες, πρέπει να παρακολουθούνται στενά τόσο από Μαιευτήρα, εξοικειωμένο με τη νόσο και με εγκυμοσύνες υψηλού κινδύνου, όσο και από το θεράποντα γιατρό τους. Το 50% των κυήσεων σε ασθενείς με Λύκο ολοκληρώνονται φυσιολογικά, το 25% θα φέρουν στη ζωή φυσιολογικά πρόωρα και το υπόλοιπο 25% θα οδηγήσει σε αποβολή ή σε θάνατο του εμβρύου.

Η απάντηση είναι αρνητική. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στις μέρες μας για χρήση εναλλακτικής ιατρικής, όμως δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι τα βότανα ή οι βιταμίνες βοηθούν στη θεραπεία του Λύκου. Επιπλέον, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, αφού κάποια βότανα περιέχουν επικίνδυνες ουσίες ή ουσίες που μπορούν να αλληλεπιδρούν με τα φάρμακα που παίρνετε.

Το αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο είναι αυτοάνοση συνδρομή που χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζουσες θρομβώσεις τόσο στις αρτηρίες όσο και στις φλέβες, που προκαλούνται από αντισώματα που στρέφονται κατά φωσφολιπιδίων και πρωτεϊνών.

Το σύνδρομο Sjogren (σ. Σιόγκρεν) είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα, δηλαδή νόσημα στο οποίο το αμυντικό σύστημα του οργανισμού στρέφεται εναντίον των δικών του κυττάρων. Τα κύτταρα του ανοσολογικού συστήματος στρέφονται εναντίον των εξωκρινών που παράγουν δάκρυα και σάλιο (δακρυικοί και σιελογόνοι αδένες) και διαταράσσουν την εύρυθμη λειτουργίας τους προκαλώντας ξηροφθαλμία και ξηροστομία. Η νόσος μπορεί να επηρεάσει και άλλους εξωκρινείς αδένες του οργανισμού προκαλώντας ξηρότητα και σε άλλες περιοχές που φυσιολογικά χρειάζονται υγρασία, όπως είναι η μύτη, ο φάρυγγας, οι βρόγχοι και η τραχεία, το δέρμα και ο κόλπος.

Το σύνδρομο Sjogren, όπως άλλωστε και τα περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα, είναι κατεξοχήν νόσος των γυναικών (οι γυναίκες εμφανίζουν τη νόσο συχνότερα από τους άνδρες σε αναλογία 9 προς 1). Στην Ελλάδα, 0,3 με 0,6% των γυναικών ηλικίας από 19 έως 75 ετών πάσχει από το νόσημα αυτό. Άτομα όλων των ηλικιών μπορεί να προσβληθούν, αλλά η νόσος εμφανίζεται συχνότερα μετά την ηλικία των 40 ετών σε άτομα οποιασδήποτε φυλής και εθνικότητας. Η εμφάνισή της στα παιδιά είναι σπανιότερη.

Ο ελληνικός όρος «Σκληρόδερμα» (Σκληρό + Δέρμα) έχει επικρατήσει διεθνώς. Μολονότι συχνά αναφέρεται ως μεμονωμένη οντότητα, στην πραγματικότητα το Σκληρόδερμα αποτελεί σύμπτωμα ομάδας νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από αυξημένη ανάπτυξη του συνδετικού ιστού, ο οποίος υποστηρίζει το δέρμα και τα εσωτερικά όργανα. Έτσι, ορισμένες φορές ο όρος αυτός χρησιμοποιείται γενικότερα για να χαρακτηρίσει τέτοιου είδους διαταραχές. Σε ορισμένους τύπους Σκληροδέρματος αναπτύσσεται σκληρό, «σφικτό» δέρμα, το οποίο αποτελεί το προϊόν της προαναφερόμενης παθολογικής διεργασίας. Εντούτοις, σε άλλες μορφές της νόσου προσβάλλονται τα αιμοφόρα αγγεία και τα εσωτερικά όργανα, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες και οι νεφροί.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι το Σκληρόδερμα σχετίζεται με ποικίλους παράγοντες, όπως η παθολογική Ανοσολογική ή Φλεγμονώδης Απόκριση, το γενετικό υπόστρωμα, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και οι ορμόνες.

Τα νοσήματα αυτά είναι φλεγμονώδη, δηλαδή δημιουργούνται επειδή κύτταρα του αμυντικού μας συστήματος επιτίθενται κατά του δέρματος και των μυών. Μπορεί να πάσχουν μόνο οι μύες (Πολυμυοσίτιδα) ή οι μύες και το δέρμα (Δερματομυοσίτιδα). Προσβάλλει συνήθως άτομα, κατά προτίμηση γυναίκες, μετά την τρίτη δεκαετία της ζωής, αν και μπορεί να προσβάλει και παιδιά και άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών. Είναι σπάνια νόσος και προσβάλλει περίπου 6-8 άτομα ανά 100.000 πληθυσμού. Τα κυριότερα συμπτώματα αφορούν στα όργανα που αναφέραμε (δέρμα-μυς), εκδηλώνονται δε με ειδικά εξανθήματα, π.χ. χρώματος μωβ, γύρω από τα βλέφαρα και αδυναμία των μυών που βρίσκονται κοντά στον κορμό, όπως οι μύες του βραχίονα και του μηρού. Έτσι, τα άτομα έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να σηκωθούν από την καθιστή θέση, να ανέβουν σκάλα, να σηκώσουν διάφορα αντικείμενα ή ακόμα και να χτενιστούν. Μερικοί από τους ασθενείς παρουσιάζουν δυσκολία να καταπιούν, ενώ σπανιότερα εμφανίζουν δυνατούς μυϊκούς πόνους ή οι μύες τους είναι πολύ ευαίσθητοι ακόμα και στο άγγιγμα. Η νόσος μπορεί να εμφανίζεται μόνη της ή να αποτελεί εκδήλωση άλλης αυτοάνοσης νόσου, όπως του Συστηματικού Ερυθηματώδους Λύκου, των Αγγειίτιδων και του Σκληροδέρματος ή να είναι η πρώτη εκδήλωση κακοήθων όγκων, ιδίως στα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών.

• Ευαίσθητες, θερμές και διογκωμένες αρθρώσεις
• Προσβολή πολλών αρθρώσεων (πολυαρθρική προσβολή). Συχνά, προσβάλλονται οι αρθρώσεις του καρπού και οι εγγύς φαλαγγικές αρθρώσεις των δακτύλων των χεριών. Επίσης, μπορεί να προσβληθούν οι αρθρώσεις του αυχένα, οι ώμοι, οι αγκώνες, τα ισχία, τα γόνατα, οι ποδοκνημικές αρθρώσεις και οι αρθρώσεις των άκρων ποδιών.
• Συμμετρική προσβολή. Για παράδειγμα, εάν πάσχει το ένα γόνατο, πάσχει και το αντίστοιχο στην άλλη πλευρά του σώματος.
• Εύκολη κόπωση, περιστασιακή εμφάνιση πυρετού, γενικό αίσθημα κακοδιαθεσίας.
• Πόνος και παρατεταμένη δυσκαμψία των αρθρώσεων κατά την αφύπνιση ή μετά από παρατεταμένη ακινησία.
• Προσβολή –εκτός των αρθρώσεων- και άλλων οργάνων του σώματος.
• Η συμπτωματολογία μπορεί να επιμένει για πολλά χρόνια.
• Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή.

Η Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα (ΑΣ) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος που προσβάλλει τη σπονδυλική στήλη και τις ιερολαγόνιες αρθρώσεις (αρθρώσεις στην περιοχή των γλουτών που συνενώνουν το ιερό οστούν με τα λαγόνια οστά). Λιγότερο συχνά προσβάλλει τα ισχία, τους ώμους και τα γόνατα, ενώ ακόμη σπανιότερα τις μικρές περιφερικές αρθρώσεις. Εκδηλώνεται κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας, 15-30 ετών και είναι τρεις (3) φορές συχνότερη στους άντρες.

Η ψωρίαση είναι μια δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται κυρίως από ερυθρές «πλάκες», οι οποίες καλύπτονται από αργυρόχροα λέπια και συνήθως εντοπίζεται στα γόνατα, τους αγκώνες ή το τριχωτό της κεφαλής. Στο 23% των ασθενών με ψωρίαση εμφανίζεται αρθρίτιδα, η οποία ονομάζεται ψωριασική αρθρίτιδα. Ο τύπος της αρθρικής προσβολής εμφανίζει μεγάλη ποικιλομορφία. Συχνότερη μορφή είναι: η ασύμμετρη προσβολή λίγων αρθρώσεων• συνήθως διογκώνεται και πονάει ένα δάκτυλο χεριού ή ποδιού, το οποίο αποκτά χαρακτηριστική αλλαντοειδή («σαν λουκάνικο») μορφή. Μπορεί να συνυπάρχει αρθρίτιδα του γόνατου ή των αστραγάλων. Άλλες μορφές αρθρικής προσβολής είναι: 1) η αρθρίτιδα με κατανομή παρόμοια με της Ρευματειδούς Αρθρίτιδας, δηλαδή συμμετρική προσβολή των μικρών κυρίως αρθρώσεων των χεριών και των ποδιών (πολυαρθρίτιδα), 2) προσβολή των τελικών (άπω) αρθρώσεων των δακτύλων που συνοδεύεται από αλλοιώσεις των νυχιών, όπως είναι τα βοθρία ή η υπέγερση των νυχιών και 3) προσβολή της σπονδυλικής στήλης που εκδηλώνεται με οσφυαλγία και μπορεί να συνοδεύεται ή όχι από περιφερική αρθρίτιδα. Η Ψωριασική Αρθρίτιδα συνήθως εμφανίζεται μετά από μια δεκαετία από τα πρώτα συμπτώματα της ψωρίασης, ενώ σπανίως η αρθρίτιδα μπορεί εκδηλωθεί πριν από τις δερματικές βλάβες. Η διάγνωση της νόσου είναι αρκετά δύσκολη, ιδιαίτερα σε πρώιμα σημάδια και σε ήπιες μορφές της νόσου.

Είναι ο συχνότερος τύπος νεανικής αρθρίτιδας και ένα από τα πιο συχνά χρόνια παιδιατρικά νοσήματα. Πρόκειται για νόσο που πρωτίστως εκδηλώνεται με φλεγμονή στον αρθρικό υμένα (μεμβράνη που περιβάλλει την άρθρωση) και κλινικά εμφανίζεται με διόγκωση και περιορισμό του εύρους κίνησης των προσβεβλημένων αρθρώσεων, θερμότητα και πόνο. Τα συμπτώματα πρέπει να διαρκούν πάνω από 6 εβδομάδες, να αρχίζουν πριν την ηλικία των 16 ετών και να μην αποδίδονται σε άλλη αιτία. Εάν η νόσος δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και δεν ελεγχθεί ικανοποιητικά μπορεί να προκαλέσει παραμορφώσεις στις αρθρώσεις και μειωμένη ανάπτυξη (μικρό ανάστημα). Εκτός από τις αρθρώσεις μπορεί να προσβάλλει και άλλα όργανα όπως τα μάτια.

Ο όρος ιδιοπαθής από μόνος του δηλώνει ότι δεν υπάρχει σαφής αιτιολογία της νόσου. Έχουν κατά καιρούς ενοχοποιηθεί διάφορες καταστάσεις όπως τραυματισμοί, ψυχική και σωματική καταπόνηση, ιογενείς λοιμώξεις, ανοσολογικές ανεπάρκειες ή ανοσολογική διέγερση που σ’ έναν οργανισμό με προδιάθεση οδηγούν στην εκδήλωση της νόσου. Η παρουσία αρθρίτιδας δεν σημαίνει αναγκαστικά νεανική ιδιοπαθή αρθρίτιδα. Η διάγνωση θα τεθεί από τον ειδικό ιατρό βάσει των διεθνών κριτηρίων της νόσου.

Δεν είναι νόσος μεταδιδόμενη άμεσα από τους γονείς στα παιδιά. Οι τελευταίες μελέτες αναδεικνύουν την ΝΙΑ ως νόσο πολυπαραγοντική με πολυγονιδιακή επιβάρυνση όπου το γενικό υπόστρωμα εκδηλώνεται κάτω από ειδικές περιβαλλοντικές συνθήκες (πιθανώς λοιμώξεις, συνήθως ιογενείς). Έτσι ακόμα και να υπάρχει γενετική προδιάθεση μπορεί η νόσος να μην εκδηλωθεί ποτέ. Για την υπόθεση της οικογενούς κατανομής της νόσου δεν έχει δοθεί ικανοποιητική απάντηση από την παγκόσμια βιβλιογραφία παρά τις μελέτες και τις αναλύσεις σε ζεύγη διδύμων.

Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί να πηγαίνει κανονικά σχολείο. Η ΝΙΑ δεν επηρεάζει την διανοητική κατάσταση του παιδιού, αλλά μπορεί να εμποδίσει σημαντικά την επιτυχία του στην εκπαίδευση λόγω παραγόντων εξωγενών και ενδογενών. Ωστόσο, τα περισσότερα προβλήματα μπορούν να διορθωθούν με προσαρμογές στο σχολικό περιβάλλον αρκεί να υπάρχει αρμονική συνεργασία γονέων και δασκάλων. Όσο για τους ανασταλτικούς παράγοντες από την ίδια την πάθηση, όπως η δυσκολία στο περπάτημα, ο πόνος, η δυσκαμψία, η εύκολη κόπωση, μπορούν να ελαχιστοποιηθούν με την κατάλληλη θεραπεία και την θέληση των εκπαιδευτικών να βοηθήσουν ένα πανέξυπνο παιδί που θα μπορούσε να είναι το δικό τους. Η συνεργασία της οικογένειας, των δασκάλων, του θεράποντα ιατρού και του φυσιοθεραπευτή, επιβάλλεται να είναι αρμονική προκειμένου να επιτευχθεί ο κοινός στόχος τους: η πλήρης ένταξη του παιδιού με ρευματικό νόσημα στο σχολικό περιβάλλον και η μεγιστοποίηση της απόδοσης του.